Prof. Dr. Gülten SEBER

Klinik Psikolog

Odunpazarı Belediye Meclisi Üyesi

Eskişehir Odunpazarı Belediyesi’nde Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme konusunda çalışmalar, 2014 yılı mahalli idareler seçimlerinden sonra yeni oluşturulan 2015–2019 Stratejik Planı ile birlikte başlamıştır.

İlk olarak kurumun Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme konusundaki durumu iç paydaş anketleri ile analiz edilmiş ve yapılması gereken çalışmalar ortaya konulmuştur. Yapılan tüm değerlendirmeler dikkate alınarak, 2015–2019 Stratejik Planı’nda stratejik hedeflerden biri toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamaya yönelik olarak belirlenmiştir. Bu stratejik hedefte, belediye olarak yapılan tüm hizmetlerde toplumsal cinsiyet eşitliğini esas alacak çalışmalar yapılması planlanmıştır.

Toplumsal cinsiyet eşitliği alanında yapılan çalışmalar, Strateji Geliştirme Müdürlüğü bünyesinde kurulan “Eşitlik Birimi” ile sürdürülmektedir. Bu kapsamda; ilçe genelindeki mahallelerde nüfus yapısına yönelik istatistikî veri toplama çalışmaları gerçekleştirilmiş ve bir veri tabanı oluşturulmuştur. Bu veri tabanı, belediyenin her türlü hizmetinin toplumun tüm kesimleri tarafından yararlanmasını sağlayacak kaynak dağılımı yapılması konusunda destek sağlamıştır.

Eşitlik Biriminin işlemlerine yönelik olarak “Eşitlik Birimi İşlemleri Yönergesi” hazırlanmıştır. Bu yönergede; harcama birimlerinin bütçelerini hazırlarken, sundukları hizmetleri cinsiyet bazında ayırarak belediye bütçesinin cinsiyet eşitliğine ne derece duyarlı olduğunu tespit etmek için çeşitli formlar belirlenmiştir.

2017 yılında, toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme çalışmaları kapsamında Bütçe Uygulama Eşitlik Raporu hazırlanmasına yönelik olarak harcama birimleriyle bilgi akışı sağlanmış ve veriler konsolide edilmiştir. Harcama birimlerine üçer aylık dönemlerin sonunda, harcamalarına yönelik katılımcı sayıları talep edilmiş ve çeyrek dönemlik raporlar oluşturulmuştur.

2017 Yılı Bütçe Uygulama Eşitlik Raporu beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm toplumsal cinsiyetle ilgili kavramları netleştirmektedir. İkinci bölümde toplumsal cinsiyete duyarlı bütçelemenin tanımı yapılmıştır. Üçüncü bölümde, Odunpazarı Belediyesi’nde toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme konusunda yapılan çalışmalara yer verilmiştir. Dördüncü bölümde ise idare faaliyet raporunun ekinde bu raporun sunulma nedenlerine yer verilmiştir. Raporun son bölümünde ise bütçe harcamalarının ekonomik sınıflandırmanın birinci düzeyinde takip edilmesine dair sonuçlar yer almaktadır.

TCDB konusunda yapılan çalışmalar

Odunpazarı Belediyesi’nde idare olarak yapılan çalışmalar üç ayrı başlıkta toplanmıştır:

• Planlama çalışmalarında toplumsal cinsiyet eşitliği bakış açısını merkeze koyarak amaç ve hedefler oluşturmak
• Konu ile ilgili kurumsal farkındalık yaratmak
• Düzenli, sistemi veri toplamak; istatistikî bilgi birikimi sağlamak

Stratejik plan hazırlıkları ve Odunpazarı Belediyesi 2015–2019 Stratejik Planı’nda amaçlar arasına TCDB konusuna yer vermek; yıllık performans esaslı bütçe programlarında bu amaçla ilgili hedefler koymak planlama çalışmalarında yapılmıştır. Böylelikle stratejik planda yer alan amaçların yıllık programlarda izlenmesini gerçekleştirmek hedeflenmiştir. Strateji Geliştirme Müdürlüğü bünyesinde eşitlik birimi kurulmuş ve konuyla ilgili bir genelge hazırlanmıştır. Ayrıca daha sonra Kadın ve Aile Hizmetleri Müdürlüğü kurulmuştur. Kurum idari ve diğer personelinin konuyla ilgili eğitim alması sağlanmıştır. İlçemizdeki muhtarlıklarla işbirliği yapılarak mahallelerimiz hakkında istatistikî bilgi kitapçığı oluşturulmuştur. Bütçe harcamalarında kaynak kullanımlarını mahalle nüfus bilgileri ile sistemli olarak izleme ve raporlama çalışmaları yapılmıştır.

A)Faaliyet Raporunda TCDB Raporunun Yer Alması

Toplumsal cinsiyet eşitliğinden söz ederken daha çok kadınların durumuna odaklanılmasının nedeni eşitlik konusunda yeterince gelişme kaydedilmemesindendir. Yerel düzeyde sunulan hizmetlerin toplumsal cinsiyete duyarlı biçimde, kadınlara etkisi göz önünde bulundurularak tasarlanması, kadınların yaşamlarını kolaylaştıran hizmetlere öncelik verilmesi, cinsiyet eşitliğinin sağlanması açısından gereklidir.  Kadın ve erkeklerin yaşam alanlarında farklı ihtiyaçlarının olması; ilçe düzeyinde üretilecek hizmetlerden eşit fayda sağlanması, veri toplamayı zorunlu kılmaktadır.

Toplumsal Cinsiyet Eşitliği bakış açısı ile yapılacak çalışmalarda ilçe düzeyinde veri yokluğu ve verilere ulaşma zorluğu yaşanmaktadır. Kadının sosyal hayattaki yerini iyileştirmek ve cinsiyet eşitliğini sağlamak için verilerin cinsiyete duyarlı bir biçimde her kademede il-ilçe-mahalle düzeyinde, standartlaştırılmış ve sürekliliği sağlanmış biçimde, düzenli aralıklarla toplanması ihtiyacı vardır.

Bilgi sahibi olmak, ihtiyaç duyulan hizmet alanlarını tespit etmek ve önceliklendirme yapmak, kaynakları doğru yönlendirmek açısından büyük önem arz etmektedir. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması, ihtiyaçların hangi alanlarda olduğunu bilmeyi gerektirmektedir. Kaynak kullanımında toplumsal cinsiyet eşitliği sağlanması; ihtiyaçların doğru tespit edilmesi, verilerin geçerli, güvenilir, ayrıntılı ve güncel olması önemlidir. Verinin temel amaçlarından bir tanesi; tespit ve karar sürecinde yol gösterici olmasıdır. Mevcut durumu ortaya koyan veriler olmadan toplumsal cinsiyete duyarlı bütçelemeye yönelik gerçekçi tespitler yapılması, doğru kararların alınması ve uygulanması pek mümkün gözükmemektedir. Bu bağlamda belediye olarak hizmet planlama, üretme ve sunma faaliyetlerinde toplumsal cinsiyet eşitliği bakış açısı önceliklendirilmiştir.

2015–2019 Odunpazarı Belediyesi Stratejik Planı’nda toplumsal cinsiyete duyarlı bütçelemenin amacı;  düzenlenen bir genelgeyle dokümanter edilerek bütçe izlemeleri yapılmıştır. Yapılan izlemelerin sistemli hale getirilmesi hedeflenmiştir. Uygulama 2017 yılı için; bilgileri kayıt altına alma ve rapor üretme olarak gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın uygulama eksikleri ve istenen bilgileri üretme işlemleri gözlemlenmiştir. Sonraki aşamada yapılacaklar ise performans programı hazırlıklarında ihtiyaca yönelik hedeflerin tespit edilmesini sağlayacak verileri toplama, yatırım programı hazırlıklarında kadın/erkek ihtiyaç tespitinde bilgi kaynağı oluşturma, istatistik oluşturma, karşılaştırma yapılmasını sağlayacak veri biriktirmedir.

Faaliyet raporları, performans hedeflerinin gerçekleşme sonuçlarını meclisin ve kamuoyunun bilgisine sunmaktadır. Bu açıdan toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme çalışmaları raporu, 2017 yılı idare faaliyet raporunun bir eki olarak meclis ile kamuoyunun bilgilerine sunulmuştur.

2017 yılı bütçe uygulama sonuçları

Toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme çalışmaları kapsamında 2017 yılı uygulama sonuçları değerlendirildiğinde toplam 198.418.698,33 TL bütçe harcamasının 83.690.198,05 TL tutarlık bölümü cinsiyete duyarlılık açısından incelenmiştir.

*Raporun tamamına http://www.odunpazari.bel.tr adresinden erişebilirsiniz.