Uzm. Dr. Z. Nüket CEYLAN
Enfeksiyon Hastalıkları ve Kln. Mikrobiyoloji Uzmanı
Milyonlarca insanın yaşadığı kentler ortaya çıktıkça, gelişen toplumsal hayat biçimiyle birlikte bazı bulaşıcı hastalıklar kolayca yayılma imkanı bulmuştur. Mikrop; bakteri ya da virüslerin sebep olduğu hastalıklar tarih boyunca salgınlara yol açmış ve kitlesel ölümlere neden olmuştur.
Tarihte yaşanılan büyük salgınların en önemli nedenleri insanların yerleşik hayata geçmeleri, yoğun olarak bir arada yaşamaya başlamış olmalarıdır.
Bu yoğun birliktelik sırasında kişisel hijyen bilinçsizliği, temiz su bulunamaması, tuvaletlerin ve kanalizasyon sistemlerinin olmaması, çöplerin düzenli toplanmaması, evlerin sağlıksız olması, sağlıklı beslenememek, açlık sefalet, iklim değişiklikleri, göçler, büyük depremler, seller, diğer doğal afetler salgınların meydana gelmesinde büyük rol oynamaktadır.
Yerleşik düzene geçerken tarım toplumlarının gelişmesiyle hayvanlar da insanlarla iç içe yaşamaya başlamış ve hayvan kaynaklı salgınlara yol açmıştır.
Tarihte bilinen ilk salgınlar vebadan gelmiştir. Eldeki bilgiler M.Ö 429-426 aşamasında Atina Vebası salgınında 70-100 bin can kaybı olduğunu göstermiştir.
Tarih boyunca salgınlarla nice medeniyetler çöküp, imparatorluklar yıkılmıştır. Veba, Kızamık, Çiçek, Kolera gibi salgın hastalık ve onlara eşlik eden kıtlık, kuraklık milyonlarca kişinin ölümüne neden olmuştur.
Literatür taramasında kentleri yok eden bilinen en büyük salgınlar; Veba (MÖ:429-426), Çiçek (MS:165-189), Veba (541-542), Viral(?) Kanamalı Ateş (1545-1576), Kızamık (1592-1596), Sıtma (1600-1650), Leptospirozüs (1616-1619), Sarı Humma (1648), Influenza (grip) (1732-1733), Dengue Ateşi (1778), Kolera (1816-1826), Veba (1847-1848), Trypanosomiasis (uyku hastalığı) (1896 – 1906), Poliomyelitis (çocuk felci) (1971), Menenjit (1996), SARS (coronavirus) (2002-2003), MERS (2012), Covid 19 (SARS COV 19) (2019-…)
Yirminci yüzyılda grip pandemileri dünyayı tehdit etti. 1957-1958’de (H2N2), 1968-1969’da (H3N2), 1977-1978’de (H1N1) pandemileri yaşandı. 2005-2008’de Kuş gribi (H5N1), 2009-2010 Domuz gribi (H1N1) yaşandı.
Dünya 2000-2020 yılları arasında altı büyük salgın yaşadı. SARS, Kuş gribi, Domuz gribi, MERS, Ebola (2013) ve Zika (2015) virüs salgınları.
Aralık 2019’da Çin’de başlayıp, hızla yayılan ve büyük can kayıplarına neden olan “Küresel Pandemi” Covid-19 pandemisi. Virüs çıktığından beri mutasyonlara uğrayarak daha kolay bulaşan ve daha ağır, hatta ölümcül olabilen varyantlar ortaya çıkmıştır.
DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) Covid-19 varyantlarının Yunan alfabesindeki harfler ile adlandırmasına karar vermiştir.
Alfa varyantı ilk kez (Aralık 2020) İngiltere’de tespit edildi. Kış aylarında İngiltere’de hakim varyant haline gelip dünyaya yayıldı.
Beta varyantı ilk kez Ekim 2020’de Güney Afrika’da tespit edildi. Genç bireyler arasında daha hızlı yayıldığı gözlendi.
Gamma varyantı; ilk kez Japonya’da Brezilya’dan gelen
Paylaş
