Doç. Dr. Müfide BANAR – Anadolu Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü

Otellerde Geri Dönüşüm Ve Sürdürülebilir Atık Yönetiminin Önemi

Turizm, 21. yüzyılın en dikkat çeken sosyo-ekonomik fenomenlerinden birisi olarak belki hiçbir zaman tamamen sürdürülebilir olamayacaktır; ama daha fazla sürdürülebilir olma yolunda çaba sarf edilmesi gereken bir sektördür. Sürdürülebilir turizmin temel ilkeleri; toplumun gelişmesi için katkıda bulunulması, satın alma süreçlerinin sürdürülebilir politika ile düzenlenmesi, enerji yönetimi, su kullanımı yönetimi, atıksu yönetimi, atık yönetimi, kimyasalların kullanımı ve uygulanmasının yönetimi, doğa ve biyoçeşitliliği korumaya katkı ve çevresel yönetim sistemlerinin uygulanması şeklinde sıralanabilir. Turizmde sürdürülebilirlik ve ekoturizm anlayışının gelişmesiyle birlikte “çevre dostu otel” kavramı da giderek önem kazandığından, su ve enerji tasarrufu sağlayan, katı atıkları azaltan, geri dönüşüm ve yeniden kullanım programları uygulayan, sürdürülebilir çevre düzenlemeleri ve ekonomik çözümler geliştiren otellerin sayısı her geçen gün artmaktadır. ABD’de yapılan bir araştırmaya göre 43 milyon kişi kendisini eko-turist olarak görmekte ve çevre dostu oteller için % 8,5 ekstra para ödemeyi kabul etmektedirler. Tatile çıkan kişilerle ilgili yapılan bir diğer araştırmaya göre, bu grubun % 67’si kitle turizminin, tesislere ait çevre ve kültür üzerindeki zararlarını sevmediklerini söylemekte; %26’sı tatillerinin dünya kirliliği üzerindeki etkileri hakkında endişelenmekte; %23’ünün iklim değişikliği üzerinde endişeleri bulunmakta, %9’u ise yeşil tesis ödülü almış oteli tercih etmektedir.

O nedenle otellerin, atıkların ortaya çıkışından, bertarafına kadar tabi olacakları işlemleri (atıkların toplanması, taşınması, geri kazanımı ve bertarafı gibi)  planlaması ve atık yönetim sistemlerini kurmaları, mümkün olduğu kadar atık oluşumunu azaltarak doğal kaynakların korunmasını sağlamaları gereklidir.

Otellerden kaynaklanan atıklar yaş (organik / biyobozunur) ve kuru atık olarak iki gruba ayrılabilir. Yaş atıklar genellikle yiyecek atıklarından oluşur ve meydana gelen atığın % 50’sinden fazlası bu tür atıklardır. O nedenle öncelikle yiyecek atıklarının miktarı azaltılmalıdır ki bunun pek çok ekonomik yararı da vardır. Örneğin, İngiltere’de, konaklama sektöründeki yiyecek atıklarının, 2015 sonuna kadar, sadece % 5 oranında azaltılması durumunda bile, sektöre iki yıl içinde toplam 250 milyon £’dan fazla  kazanç sağlayacağı belirtilmektedir.

Bir otel misafirinin bir günde 1 kg atık üretmesi sözkonusudur ve bunlar genelde evsel nitelikli atıklar olup bileşenleri Tablo 1’de verilmiştir. Ancak otellerin işletilmesi sırasında, evsel nitelikli atıkların yanısıra tehlikeli atıklar da çıktığından, bunların da dikkatle yönetilmeleri gerekir (Tablo 2).

Tablo 1. Otellerden çıkan genel atık türleri

Tablo 2. Otellerden çıkan tehlikeli atık türleri

DÜNYADAKİ VE ÜLKEMİZDEKİ UYGULAMALAR

Çevre dostu otel kavramı çerçevesinde, dünyadaki pek çok farklı uygulama olup, bunlardan birisi eko-etiket sistemidir ve konaklama işletmelerini kapsayan 100’den fazla eko-etiket sistemi vardır. Green Globe ve ISO 14001 sertifikaları en popüler olanlarıdır. Bunun yanısıra LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) ve BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method) gibi sertifikaların da uluslararası düzeyde marka olarak bilinirlikleri oldukça üst düzeydedir. Bu etiketler küresel oldukları gibi bölge veya ülkeye özel de olabilmektedirler. Gönüllü uygulamalar olan eko-etiketler, oldukça maliyetli sistemler olmakla birlikte pazarlama gücü de sağlarlar. Green Globe Dünya Turizm Organizasyonu (World Tourism Organization) ve UNEP (United Nations Environment Program) tarafından, turizm sektörü için desteklenen bir sertifika türüdür. Green Globe 1995’teki Gündem 21’de ‘Seyahat ve Turizm Endüstrisi: Çevresel Sürdürülebilir Gelişmeye Doğru’ kapsamında geliştirilmiştir. Gündem 21’in aksiyon planı, turizm operasyonlarıyla ilgili atık minimizasyonu, yeniden kullanım ve geri dönüşümü içeren farklı alanlarda revize edilmiştir.

Ülkemizde ise Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2008 yılı Eylül ayından itibaren çevreye duyarlı konaklama işletmelerine “yeşil yıldız” verme uygulaması (www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr) ve benzer şekilde, Türkiye Otelciler Federasyonu’nun sürdürülebilir turizm uygulamalarını desteklemek amacıyla enerji politikası belirleyen ve katı atık yönetimi standartlarını yerine getiren konaklama işletmelerine “beyaz yıldız” verme uygulamaları teşvik edici uygulamalar olarak dikkat çekmektedir.

NASIL BİR MODEL KURULMALI?

Ülkemizin lokomotif sektörlerinden birisi olan turizm sektörünün en önemli bileşenlerinden otellerde, sağlıklı ve sürdürülebilir bir atık yönetim sisteminin kurulması için öncelikle tesiste bir çevre mühendisi istihdam edilmeli ve bununla ilgili bir ekip kurulmalıdır. Bunun yanında yapılması gerekenler şu şekilde özetlenebilir:

Tesisteki tüm çalışanların eğitilmesi, misafirlerin de bilgilendirilmesi amacıyla gerekli duyuruların yapılması, her odada atık azaltımıyla ilgili bilgilendirme broşürlerinin kullanılması, otelin web sayfasında çevreci yaklaşımlara da yer vererek bu konuda kamuoyu farkındalığının arttırılması,

Atıkların kaynağında ayrılması için tüm otelde farklı renkte konteynerlerin kullanılması ve bununla ilgili eğitim verilmesi, tesisteki yiyecek ve ambalaj atıklarının (cam, plastik, metal, kağıt/karton) ayrı ayrı toplanması,

Yemek menülerinde büfede daha az ambalajlı malzeme kullanımın sağlanması (yoğurt ve reçel kapları ile tereyağı servisinin daha küçük porsiyonlarda yapılması),

Hazır şişe su yerine filtrelenmiş su kullanımın sağlanması,

Değerlendirilebilir yiyecek atıklarının hayvan barınaklarına verilmesiyle ilgili bir sistemin kurulması,

Evsel atıklar dışındaki tüm atık türleri için de bir toplama ve geri dönüşüm sistematiğinin kurulması (elektronik atıklar, piller, bitkisel atık yağlar, atık motorin yağları vb.),

Bahçe atıklarından kompost üretilmesinin sağlanması,

Tüm yiyecek-içecek servis gereçlerinin tek kullanımlık değil, dayanıklı ürünlerden seçilmesi, tek kullanımlık ürünlerin kullanılması gerektiği bazı durumlarda ise ürünlerin geri dönüştürülebilir olmalarına dikkat edilmesi (örneğin; yönetim birimlerinde çift taraflı çıktı alınmasının sağlanması, şampuan ve banyodaki diğer kişisel temizlik ürünlerinin birkaç kullanımlık kişisel kaplar içinde değil; doldurulabilir ve yeniden kullanılabilir sabit kaplarda sunulması gibi),

Kat hizmetleri ve çamaşırhanede zararlı kimyasallar ve temizlik maddelerinin kullanımından mümkün olduğunca kaçınılması,

Doğal kaynakların korunması için alternatif seçeneklerden (bahçe sulamada arıtılmış atık su kullanımı gibi) ve alternatif enerji kaynaklarından yararlanılması,

Odalardaki havlu, çarşaf, yastık kılıfı gibi ürünlerin aynı misafirin kullanımı boyunca gerekmedikçe çok sık değiştirilmemesi.

Sonuç olarak, sürdürülebilir bir atık yönetiminin, gelişmiş şirket imajı, atığın taşınmasının azaltılmasından kaynaklanan karbon emisyonlarında azalma, tedarikçilerden daha az sipariş talebi nedeniyle maliyetlerin azaltılması, paydaşlarla daha gelişmiş ilişkiler, risk ve sorumlulukların azaltılması ve sağlık ve güvenlik yararları gibi kazançlar da sağlayabileceği unutulmamalı ve üniversiteler–ilgili tüm bakanlıklar, STK’lar ve diğer tüm paydaşları kapsayan Çalışma Grupları oluşturularak ülke turizmine ve doğal kaynakların korunmasına katkıda bulunulmalıdır. Unutulmamalıdır ki, 100 odalı bir tesiste alınacak son derece basit önlemlerle bir yılda 12 bin TL para tasarrufu, bin adet pilin doğayı kirletmesinin önlenmesi ile 50 bin adet ambalajın ve 1 ton kağıdın geri dönüşüm tesislerine kazanımı sağlanabilmektedir.

KAYNAKLAR

http://emlakkulisi.com/yesillenen-otellerin-sayisi-artiyor/340655

http://www.greeninghotels-turkey.org/Default.aspx

http://www.turob.com/projeler.aspx

http://www.turob.com/dergi/index.html

Sanaa I. Pirani, Hassan A. Arafat, ‘Solid waste management in the hospitality industry: A review’, Journal of Environmental Management, 146 (2014).

Silahtaroğlu Baykal, Z., “Turizmde Sürdürülebilirlik”, (2010)