Sağlıklı Yaşam için Hareket : Bisiklete Farklı Bakışlar

Doç. Dr. Mustafa ARTAR

Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı BölümüBartın Pedaldaşlar Bisiklet kulübü Derneği YK Başkanı 

Dünyada bisiklet kullanımı hızla artıyor. Artan trafik, buna bağlı ortaya çıkan çevre sorunları ve kent nüfusunun artışına bağlı olarak yeni çözümler arayışı eskiden önemli bir ulaşım aracı olarak kullanılan bisikleti yeniden tartışmaların odağına aldırdı.

Bugün Amerika’da yaşayan her yüz vatandaştan otuzbeşi obez. Obezite ülkemizin de önemli bir sorunu fakat çoğu zaman görmezden gelinebiliyor. Belki de tam bu nedenle hareketli yaşamın vazgeçilmez unsuru olan bisikleti farklı yönleri ile tartışmalıyız.

Küresel boyutta önemli bir halk sağlığı sorunu olan obezite hem gelişmiş ülkelerde hem de gelişmekte olan ülkelerde her geçen gün artış göstermektedir. DSÖ tarafından Asya, Afrika ve Avrupa’nın 6 ayrı yöresinde yapılan ve 12 yıl süren MONICA çalışmasında 10 yılda obezite prevalansında %10-30 arasında bir artış saptandığı bildirilmiştir (HSGM,2018).

Obezitenin gerek sağlık sorunları gerekse buna bağlı ekonomik yönde harcamalarla çok yönlü etkisinin olduğu bilinmektedir. Bir yandan doğum oranlarını azaltırken diğer yandan psikolojik etkileri ile de halk sağlığını bozan evrensel bir sorundur.

Avrupa’da yapılan araştırmalar göstermektedir ki Avrupa gittikçe hareketsiz bir yaşama doğru sürüklenmektedir. Varolan hareketlilik de yetersiz kalmaktadır. Özellikle Akdeniz ülkelerinde de mevcut olan geleneksel beslenme biçimlerinin terk edilmesiyle (sebze, balık vb tüketimi) sorun artmakta ve genç nüfus obezite ile mücadele etmek zorunda kalmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) fiziksel aktivitenin belirleyicilerini derlediği ve obezite ile mücadelede stratejileri tariflediği çalışmasında sosyal çevre (okul politikaları veya medya gibi) ve yapılı çevrenin (ulaşım ve kentsel tasarım gibi) fiziksel aktivite seçimlerini etkilediğine vurgu yapılmaktadır. Bu göstergeleri 8 maddede sıralamak mümkündür (Branca et. All.,2007)

1. Pek çok ülkede okullar, genellikle zaman harcamaları nedeniyle beden eğitimi ve diğer fiziksel aktivite biçimleri yerine akademik görevlere daha fazla önem vermektedirler. Ayrıca, gün içinde boş zamanlarında televizyon seyretmek ve bilgisayar kullanmak gibi hareketsiz etkinliklerle zaman geçirmektedir.
2. Daha az sayıda çocuk, çoğunlukla ebeveynlerin güvenlik kaygıları nedeniyle birçok ülkede bisiklete binmekte ve bisikletle okula gitmektedir.
3. Gün boyunca çok sayıda televizyon kanalının kullanılabilirliği ve elektronik ortamın yüksek popülaritesi çoğu yaşta boş zamanın verimsiz kullanımına neden olmaktadır.
4. Yetişkinler için, özel araçların kullanımı son yıllarda artmış, fiziksel olarak aktif ulaşım araçları (bisiklete binmek ve yürümek gibi) birçok ülkede tarihsel olarak düşük seviyelere gerilemiştir.
5. Farklı spor disiplinlerinin gelişimi bazı geleneksel sporlara katılımı azaltmıştır. Ticari spor kulüpleri ve aktiviteleri gelişmiş, ancak erişilebilirlik bazı bölgelerde ve bazı nüfus gruplarında sınırlı hale gelmiştir.
6. İş sırasındaki fiziksel aktivite azalmış, hareketsiz mesleklerde çalışanların sayısı artmıştır. İşverenlerin sağladığı sosyo-kültürel çevre, fiziksel aktivitenin önemli bir belirleyicisidir. Örneğin, meslekte fiziksel aktivite için çalışanlara çeşitli spor aktiviteleri fırsatları sunulmalıdır.
7. Aktif yaşamda uygun kentsel tasarım ve fiziksel çevre fiziksel aktivitelere