Doç. Dr. Göksenin İNALHAN
İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Öğretim Üyesi
Erişilebilirlik, herhangi bir ürünün, hizmetin, teknolojinin ya da fiziki ortamın engelliler ve yaşlılar dâhil olmak üzere herkes tarafından ulaşılabilir ve kullanılabilir olmasını ifade etmektedir. Erişilebilirliğinin sağlanması için, sadece ürün veya fiziki çevrenin değil kullanılan teknolojilerin de erişilebilirliği desteklemesi gerekmektedir. Bu nedenle, erişilebilirliğe yönelik hazırlanan uluslararası ilkelerin ve düzenlemelerin de teknoloji söz konusu olduğunda göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Teknoloji dendiği zaman herkes tarafından çoğunlukla üzerinde yoğunlaşılan nokta teknolojinin fiziksel donanım (donanım-hardware) boyutudur. Halbuki, teknolojinin kuramsal boyutu da (yazılım-software) en az donanımı kadar önemlidir. Teknoloji, yönetim süreçleri ve düşüncelerinin, makine ve insan organizasyonlarının bütünleştiği kompleks bir yapıdır (aktaran İşman 2014, Hoban, s.242, 1965).
Teknolojinin tanımlayıcı özelliği, doğal nesneler veya diğer insan eserlerinin aksine, insan kabiliyetini genişletmesidir (Lawson, 2010). Öyle ki Kapp (1877), teknolojiyi insan organlarının doğrudan morfolojik uzantısı olarak tanımlamaktadır (Gillespie, Best, ve O'Neill, 2012). Bakım teknolojisiyle ilgili olarak da literatürde yardımcı teknoloji kavramından bahsedilmekte olup benzer şekilde yardımcı teknoloji ürünlerinin engelli bireylere zorlu görevleri yerine getirme araçlarını sağladığını ifade etmektedir (Williams, 2007). Yardımcı teknoloji (AT), fiziksel, duyusal, iletişimsel ve bilişsel engellilerin toplumsal bütünleşme ve katılımlarını kolaylaştırmada önemli ve temel bir rol oynamaktadır. (aktaran Özkurt, 2018)
Yardımcı teknoloji (AT) kavramının tanımları genel olarak birbirine benzemekle birlikte ATR (Yardımcı Teknoloji Araştırma Serisi) yardımcı teknolojiyi, hayatının her alanında engelli ve bakıma muhtaç bir kişinin gelişmesine, korunmasına veya iyileştirilmesine yardımcı olmak üzere tasarlanmış herhangi bir alet, ekipman, sistem veya hizmet olarak bütünsel bir şekilde tanımlanmaktadır (aktaran Özkurt, 2018, Cooper, 2009).
Bir yandan bu kavramın tanımı yapılırken teknolojinin faydaları ve olumlu yönlerine vurgu yapılırken diğer yandan yardımcı teknoloji kavramının gereksiz bir terim olduğu bazı araştırmacılar tarafından düşünülmektedir. Tüm teknolojilerin bir anlamda yardımcı olduğu, böylece bazı şeyleri yapılabilir veya daha kolay yapılabilir hâle getirdiğini savunmakta ve şu örneklerle görüşlerini desteklemektedir: Otomobiller, trenler, otobüsler ve uçaklar yardımcı teknolojilerdir çünkü bir yerden diğerine kolaylıkla ulaşmayı sağlarlar. Bir nevi teknolojinin bütün amacı görevleri mümkün kılmak ya da kolaylaştırmaktır. Bununla birlikte, "yardımcı teknoloji" adı engelli insanlar için özel teknoloji demek olmuştur. İşitme cihazlarına genelde yardımcı dinleme cihazları denir, ancak gözlük ve kontakt lenslere tipik olarak yardımcı teknoloji adı verilmez çünkü düzeltilebilir, görme engellilik olarak kabul edilmez (aktaran Özkurt, 2018, Ladner, 2010: 25).
Ladner (2010) terminoloji konusundaki bu farklı yaklaşımları noktalandırmanın engelli ve bakıma muhtaç kişilerin kendilerini (teknolojinin kullanıcıları olarak kimlikleri) ve teknolojiyle olan ilişkilerini nasıl gördüklerini anlamakla mümkün olacağını belirtmektedir. Ta
Paylaş
